Cuba Crisis – Schuilen in Maastricht . . .

CUBACRISIS

16 - 28 oktober 1962

Koude oorlog en Cubacrisis

Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede tussen de communistische en de kapitalistische wereld in de tweede helft van de 20e eeuw. Het kapitalistische westerse blok werd geleid door de Verenigde Staten (VS). De communisten stonden voornamelijk onder leiding van de Sovjet-Unie (USSR), of waren verbonden met communistisch China. De bekendste gebeurtenis was de Cubacrisis in oktober 1962. Ook wel bekend als de Oktobercrisis van 1962.

De Cubacrisis was een 35 dagen (16 oktober – 20 november 1962) durend conflict tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, dat escaleerde in een internationale crisis. Toen de Sovjet-Unie intercontinentale raketten plaatste op Cuba, voerde het land hiermee eigenlijk ook een psychologische aanval uit tegen de aanwezigheid van soortgelijke raketten in Turkije en Italië.

Tegenwoordig wordt de Cubacrisis ook gezien als het moment waarop de wereld het dichtst bij een Derde Wereldoorlog was gekomen, met de kans op een nucleaire oorlog.

Achtergrond

Om te begrijpen hoe de Cubacrisis is ontstaan is het belangrijk te kijken naar de jaren voorafgaand. Tot 1902 was Cuba een kolonie van Spanje. Met de hulp van de Verenigde Staten werd Cuba onafhankelijk. De periode tussen 1902 en 1959 was een vrij roerige periode voor Cuba waarbij presidenten met enige regelmaat werden afgezet. In 1953 brak de Cubaanse Revolutie uit waarbij in 1959 de revolutionair Fidel Castro aan de macht kwam. Cuba was tot die tijd gericht op de Verenigde Staten. Maar met de komst van Fidel Castro en zeker na de mislukte Invasie in de Varkensbaai zocht Cuba aansluiting bij de Sovjet-Unie. Dit tot groot ongenoegen van de Verenigde Staten die hun investeringen in Cuba verloren zagen gaan en ineens het communisme in hun achtertuin hadden.

Crisis

Na het mislukken van de Invasie in de Varkensbaai voerden de Verenigde Staten regelmatig verkenningsvluchten uit boven Cuba. Deze verkenningsvliegtuigen ontdekten op 14 oktober 1962 dat er Sovjet R-12 en R-14 raketten, die met kernkoppen konden worden uitgerust, geïnstalleerd waren op het Cubaanse eiland. President John F. Kennedy werd op 16 oktober op de hoogte gebracht en zo ontstond het officiële begin van de Cubacrisis.

Luchtfoto’s van een lanceerbasis op Cuba

Het feit dat de Sovjet-Unie kernraketten op Cuba zou plaatsen was niet iets waarop de Verenigde Staten hadden gerekend en er lag ook geen draaiboek klaar. Snel werden een aantal scenario’s bedacht:

Niets doen: dus accepteren dat er kernkoppen op Cuba stonden;
Diplomatie: met diplomatie de Sovjet-Unie zo ver krijgen de raketten te verwijderen;
Geheime aanpak: Fidel Castro dwingen de banden met de Sovjet-Unie te verbreken of een invasie zou volgen;
Invasie: militaire invasie van Cuba met als doel Fidel Castro af te zetten;
Luchtaanvallen: met luchtaanvallen de Sovjet raketten vernietigen;
Blokkade: met een zeeblokkade ervoor zorgen dat er geen nieuwe rakketen arriveren in Cuba.

De legerleiding vond, dat een invasie en luchtaanvallen de enige mogelijkheden waren. Kennedy vreesde dat het conflict zou uitdraaien op een kernoorlog. Uiteindelijk bleven er twee opties over: een luchtaanval of blokkade. Er werd gekozen voor de blokkade van het Cubaanse eiland door de Marine. De term blokkade lag gevoelig, aangezien dit volgens het internationale recht een oorlogsverklaring was. Daarom werd het een quarantaine genoemd.

Op 22 oktober 1962 hield president Kennedy een buitengewone rede voor het Amerikaanse volk (en de wereld) waarin hij de ontmanteling van de Sovjet raketten op Cuba eiste en het land onder quarantaine stelde. Met deze rede was de wereld meteen op de hoogte van de plaatsing van Sovjet raketten op Cuba. De quarantaine besloeg een gebied van ongeveer 80 kilometer in internationale wateren rond Cuba. De staat van paraatheid van het Amerikaanse leger werd verhoogd naar DEFCON-2, een niveau verwijderd van DEFCON-1 wat het gebruik van kernwapens mogelijk maakt.

Luister hier naar de redevoering van J.F. Kennedy.

Quarantaine

Twee dagen later, op 24 oktober, ging deze quarantaine in. De spanning steeg, toen bleek dat er schepen met kernkoppen als lading onderweg waren naar Cuba. De dagen die volgden werden er achter de schermen in het geheim onderhandelingen gevoerd tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Op 28 oktober maakte de Sovjetleider Secretaris Nikita Chroesjtsjov, via Radio Moskou, bekend gehoor te geven aan de eisen van de Verenigde Staten. De raketten zouden worden verwijderd uit Cuba en de schepen, onderweg naar Cuba, keerden om.

Patrouillevliegtuig USA boven Sovjet schip

Oplossing

Deze oplossing kwam tot stand na een intensieve briefwisseling tussen Chroesjtsjov en Kennedy. Hier werd besloten:

De raketten gestationeerd op Cuba zouden worden ontmanteld;
De raketten van de Verenigde Staten gestationeerd in Turkije en Italië zouden worden ontmanteld. Dit werd echter niet openbaar gemaakt om te voorkomen dat Kennedy gezichtsverlies zou lijden;
De Verenigde Staten respecteerden de territoriale integriteit van Cuba;
De Verenigde Staten zouden geen invasie beginnen in Cuba;
Er kwam een directe verbinding (hotline) tussen Washington en Moskou.

Gevolgen

Geen van alle betrokkenen kwam ongeschonden uit de afgewende crisis.

Slachtoffers

Hoewel de Cubacrisis geen gewapend conflict was, zijn er wel slachtoffers gevallen.

De Verenigde Staten
Tijdens de U-2 vluchten boven Cuba is er één U-2 neergeschoten waarbij de piloot majoor Rudolf Anderson om het leven kwam. Hij is het enige slachtoffer tijdens ‘gevechtshandelingen’. Daarnaast zijn er 18 crewleden omgekomen bij crashes van twee vliegtuigen: een Boeing RB-47 Stratojet en een C-135B Stratolifter.

De Sovjet-Unie
Recent (2017) heeft Rusland bekend gemaakt dat er tussen augustus 1962 en augustus 1964 64 Sovjetsoldaten om het leven zijn gekomen, vooral ten gevolge van ongelukken.